Załuscy w Iwoniczu – przeszłość i teraźniejszość

145 lat nieprzerwanie, od roku 1799 do jesieni roku 1944, Rodzina Załuskich gospodarzyła w Iwoniczu, równocześnie rozwijając uzdrowisko, którego wody i walory klimatyczne były znane już w XV wieku. Kilka pokoleń Załuskich przyczyniło się do rozwoju miejscowości, często chroniąc ją, jako swoje gniazdo rodzinne, przed zawieruchami wojennymi i klęskami naturalnymi. Nieraz było ciężko, bo prowadzenie zakładu zdrojowego to kosztowne przedsięwzięcie, ale w trudnych chwilach rodzina mogła liczyć na siebie i przyjaciół z okolicznych dworów. Nawet okres okupacji hitlerowskiej zdrój przetrwał dzięki zabiegom dyplomatycznym gospodarzy. Kiedy wydawało się, że działania rabunkowe cofających się wojsk niemieckich i zniszczenia po przejściu frontu też uda się naprawić, nadeszło „wyzwolenie”, a z nim władza ludowa, która przy wsparciu sowieckich „przyjaciół” błyskawicznie pozbawiła majątku całą rodzinę „przy okazji” rozpraszając ją po Polsce i świecie. Nawet nieliczne obrazy i pamiątki po rodzinie Załuskich przechowywane przez dr. J. Aleksiewicza zostały mu w 1947 roku odebrane i, na szczęście, przekazane do Muzeum Historycznego w Sanoku, gdzie znajdują się do dnia dzisiejszego.
Tak dobiegł końca korzystny dla Iwonicza okres „panowania” Rodziny Załuskich opisany w licznych, rzetelnych, opracowaniach.

Iwonickie Stowarzyszenie nie zamierza dokonywać oceny tego okresu, ani czasów, które nastąpiły „po Załuskich”. Chcemy jednak, wierni zapisom naszego statutu, ocalić od zapomnienia to, co po tej Rodzinie pozostało. Tymczasem członkowie Stowarzyszenia i starsze pokolenie Iwoniczan ze smutkiem patrzą na niszczejący grobowiec Rodziny Załuskich i grobowiec Zofii z Pruskich hrabiny Tyszkiewiczowej, babki hrabiego Michała Baltazara Załuskiego, ostatniego gospodarza i współwłaściciela iwonickiego majątku.

Chcielibyśmy, aby oba grobowce położone w centralnej części starego cmentarza odzyskały należny im wygląd i sławiły imię tych, którym Iwonicz przez półtora wieku wiele zawdzięczał. Niestety, skromne środki jakimi dysponuje Stowarzyszenie wystarczają na renowację niewielkich pomników, ale są zbyt małe aby podjąć się odrestaurowania dwóch dużych grobowców z prawie nieczytelnymi tablicami inskrypcyjnymi.

Chcemy poprzez ten komunikat i listy skierowane do potomków byłych właścicieli Iwonicza zwrócić uwagę na proces samoistnego niszczenia świadectw historii, który być może wspólnym wysiłkiem rodziny właścicieli, władz Gminy, Stowarzyszenia i szczodrych darczyńców udałoby się odwrócić.

Zarząd Stowarzyszenia zwraca się do mieszkańców Gminy z zapytaniem: Jakie jest Państwa zdanie na temat podjęcia w przyszłości zadania renowacji grobowców wymienionych w artykule?

Czekamy na komentarze pod artykułem lub listy wysyłane na adres mailowy ocaliwonicz@op.pl

Tekst i zdjęcia Marek Bliżycki