Iwonickie Stowarzyszenie „Ocalić od zapomnienia” powstało z inicjatywy mieszkańców Iwonicza-Zdroju oraz Iwonicza i zostało zarejestrowane w Sądzie Rejonowym w Rzeszowie w kwietniu 2013 roku. Podstawowymi celami jakie przyświecają Stowarzyszeniu to „działania na rzecz odnowy i konserwacji zabytkowych i historycznych grobów i pomników znajdujących się na terenie gminy Iwonicz-Zdrój oraz mogił zbiorowych z okresów epidemii, powstań i wojen światowych”, a także „odnowa i konserwacja zabytkowych przydrożnych kapliczek” oraz „wszechstronne propagowanie informacji o historycznych mogiłach i dokonaniach ludzi w nich pochowanych”.
Na iwonickim cmentarzu znajdują się mogiły osób zasłużonych, patriotów, weteranów walk o niepodległość, artystów, księży, lekarzy, nauczycieli i społeczników. Przykładem takiego opuszczonego i historycznego grobu było miejsce spoczynku Franciszka Ksawerego Wąsowicza i Jana Wiśniewskiego, uczestników powstania styczniowego. Kamienne płyty były uszkodzone i wymagały gruntownej renowacji.
Podobny nagrobek wykonany z piaskowca jest na miejscu spoczynku ks. Karola Poprawskiego, który był proboszczem Iwonicza przez 30 lat. Nagrobek został już odrestaurowany. Są też mogiły ludzi zasłużonych dla kultury, jest grób Stanisława Dębicza, reżysera i aktora filmowego i teatralnego, był również zaniedbany, ziemny grób Stanisława Studenckiego, malarza batalisty, ucznia Kossaka, prawdopodobnie ułana szwadronu II Brygady Legionów, uczestnika szarży pod Rokitną, odnowiony przez Stowarzyszenie.
Ważne miejsce na starym cmentarzu zajmuje grobowiec byłych właścicieli Iwonicza, twórców sławy uzdrowiska, rodziny hrabiów Załuskich. Przyroda i czas niszczą grobowiec i tablice z epitafiami. Stowarzyszenie podejmowało działania, aby doprowadzić do odrestaurowania grobowca, mając świadomość, że nie będzie to łatwe zadanie, ale to działania potomków hrabiów Załuskich doprowadziły do rozpoczęcia prac renowacyjnych w 2022 roku.
Na cmentarzu znajdują się również nagrobki mające dużą wartość artystyczną, choć są to groby osób mało znanych. Są to przykładowo prace rzeźbiarzy: Kandefera z Iwonicza i Rajchla z Klimkówki.
Stowarzyszenie pragnie utrwalić miejsca pochówku osób zasłużonych i odnowić te, które mogą ulec zniszczeniu. Stowarzyszenie pragnie również utrzymywać w należytym stanie miejsca pamięci narodowej świadczące o bolesnej drodze Polaków do wolności. Chcemy też przywracać pamięć o wydarzeniach zapomnianych lub takich, które ulegają zapomnieniu. Ważnymi krokami na tej drodze były zrealizowane projekty konkursowe: rewitalizacja otoczenia pomnika zamordowanych 72 uczestników ruchu oporu w Lesie Grabińskim; stworzenie cmentarza ofiar epidemii cholery z 1831 roku; stworzenie interaktywnego planu starego cmentarza w Iwoniczu oraz wydanie informatora „Ocaleni od zapomnienia” o ludziach znaczących dla naszej miejscowości spoczywających na tym cmentarzu.
Prace te wymagają znacznych środków finansowych, które pozyskujemy z datków i darowizn, wygranych konkursów ogłaszanych przez różne instytucje, a także z ofiarności publicznej. Właśnie ta ofiarność publiczna podczas kwest organizowanych w Dniu Wszystkich Świętych pozwala Stowarzyszeniu na renowację kolejnych pomników i miejsc pamięci. Również współpraca z władzami Gminy Iwonicz-Zdrój pozwalała na wykonanie prac modernizacyjnych, których koszty przekraczały możliwości finansowe Stowarzyszenia.
Szerzej o działaniach Stowarzyszenia można przeczytać w aktualizowanej zakładce „Kalendarium” oraz w zakładce „Aktualności” prowadzonej na bieżąco.
Wszystkich chętnych, którzy chcieliby wesprzeć nasze inicjatywy i włączyć się w działanie dla środowiska, informujemy, że w iwonickim amfiteatrze w Iwoniczu-Zdroju są organizowane zebrania, na które serdecznie zapraszamy. Jednak obecnie, po okresie pandemii, o termin spotkania należy pytać Prezesa Stowarzyszenia pod kontaktowym numerem telefonu 602 333 969.
Zarząd Stowarzyszenia
„UMARŁYCH WIECZNOŚĆ DOTĄD TRWA, DOKĄD PAMIĘCIĄ SIĘ IM PŁACI”
Wisława Szymborska